ความคิดหลังดูสารคดี “นิรันดร์ราตรี” โดย วรรจธนภูมิ ลายสุวรรณชัย

กระบวนการสรรหาคณบดีคณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ กำลังจะสิ้นสุดลงอย่างเป็นทางการ ในเดือนเมษายน 2560 ทีมบริหารชุดใหม่จะเริ่มต้นทำงาน

ยี่สิบกว่าปีที่ผมเป็นส่วนหนึ่งของประชาคมเศรษฐศาสตร์ธรรมศาสตร์ ทั้งในฐานะนักศึกษา อาจารย์ และศิษย์เก่า ทุกครั้งที่มีการสรรหาคณบดีใหม่ คณะเศรษฐศาสตร์จะมีวัฒนธรรม “เลือกตั้ง” คณบดีโดยสมาชิกของประชาคมเสมอ แม้ว่าข้อบังคับว่าด้วยการ “สรรหา” คณบดีของมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์อย่างน้อยในช่วง 15 ปีหลังไม่ได้กำหนดให้มีการเลือกตั้งคณบดีก็ตาม ข้อบังคับหลายฉบับเขียนกำกับไว้ด้วยซ้ำว่าห้ามมีการหยั่งเสียงหรือห้ามเลือกตั้งนั่นเอง (ไม่ต้องยุ่ง เดี๋ยวผู้ทรงคุณวุฒิภายนอกและผู้บริหารมหาวิทยาลัยสรรหามาให้เอง) อำนาจในการเลือกคณบดีอยู่ที่สภามหาวิทยาลัย ไม่ได้อยู่ที่ประชาคม และช่องทางการแสดงออกของประชาคมตามข้อบังคับก็มีจำกัด

เมื่อคืนนี้ อดีตพิธีกรรายการข่าวเด็ก “จิ๋วแจ๋วเจาะโลก” เมื่อสามสิบปีก่อน (มันเกือบสามสิบปีมาแล้วครับ!) นัดกินข้าวกัน บางคนยังมีโอกาสได้เจอกันบ้างนานๆ ครั้ง บางคนไม่เคยติดต่อกันมาเกินยี่สิบปีแล้ว ขอบคุณเฟซบุ๊กและไลน์ที่ทำให้พวกเรา “ต่อกันติด” อีกครั้ง

พวกเราโตมาด้วยกัน เพราะทำจิ๋วแจ๋วด้วยกันอย่างน้อยก็ 6 ปี อย่างผมก็ตั้งแต่ ป.6 จนเข้ามหาวิทยาลัย

จะว่าไป จิ๋วแจ๋วก็มีส่วนก่อร่างสร้างตัวตนของพวกเราไม่น้อย แต่ละคนก็มาฝึกตนที่นี่กันทั้งนั้น ในขณะที่เพื่อนฝูงวิ่งเล่นตอนเลิกเรียน หรือเรียนพิเศษกันวันเสาร์อาทิตย์ เราออกท่องโลกกว้าง สัมภาษณ์ผู้ใหญ่หลายแวดวง ไปทำข่าวภาคสนาม เดินทางต่างจังหวัดและต่างประเทศ คุยกับเพื่อนเด็กคนเก่ง ฝึกอ่านออกเสียง ฝึกพูดหน้ากล้อง หน้าสาธารณะ

แล้วกลับบ้านไปอ่านหนังสือเรียนและทำการบ้าน

ลูกค้าเครือข่ายทรู (มือถือ, อินเทอร์เน็ต, ทรูวิชั่นส์, โทรศัพท์บ้าน) แทบทุกคนคงเคยเจอประสบการณ์นรกกับระบบบริการลูกค้าของทรูกันมาแล้วทั้งนั้น

ในช่วงสัปดาห์ที่ผ่านมาจนถึงตอนนี้ ผมก็ยังคงใช้ชีวิตวนเวียนอยู่ในนรกของทรูไม่รู้จบ

การที่กลุ่มทรูสะสมทุนและสร้างฐานธุรกิจแข็งแกร่งขึ้นเรื่อยๆ ในขณะที่ระบบคุ้มครองผู้บริโภคของบริษัทยังคงเลวร้ายล้าหลัง ด้านหนึ่ง สะท้อนถึงอำนาจผูกขาดทางธุรกิจในมือ ทำให้ไม่ต้องแคร์ลูกค้าแต่อย่างใด อีกด้านหนึ่ง สะท้อนถึงความอ่อนแอไร้น้ำยาของรัฐในการจัดการกับอำนาจผูกขาด และกำกับดูแลให้บริษัทเอกชนต้องทำในสิ่งที่สมควรทำอย่างการคุ้มครองผู้บริโภค แม้ว่าจะทำให้ต้นทุนทางธุรกิจของเอกชนสูงขึ้นก็ตาม

ชวนอ่านบทสัมภาษณ์เรื่อง “ประชานิยม” (populism) ที่ไปไกลกว่าความเข้าใจและข้อถกเถียงหลักเรื่อง “ประชานิยม” ในสังคมไทยลิบลับ ทั้งจากฝั่งเอาและไม่เอาประชาธิปไตย

“ประชาชน” เป็นฐานหลักของ “ประชาธิปไตย” และ “ประชานิยม” แต่ “ประชาชน” ใน “ประชาธิปไตย” และ “ประชานิยม” ต่างกันอย่างไร และความต่างนั้นนำไปสู่อะไร

“ประชานิยม” ช่วยให้ “ประชาธิปไตย” เข้มแข็งขึ้นในมุมไหน และบั่นทอนประชาธิปไตยอย่างไร

อะไรคือมิติทางจริยธรรมที่แฝงฝังอยู่ในอุดมการณ์ประชานิยม ผู้ปฏิเสธวาทกรรม “คนดี” จะก้าวออกความย้อนแย้งในเรื่องนี้ที่อยู่ข้างในอุดมการณ์ประชานิยม (“ประชาชนดี”) ได้หรือไม่ อย่างไร

และเมื่อนักประชานิยม ซึ่งปฏิเสธชนชั้นนำเดิม ก้าวขึ้นสู่อำนาจในระบบทางการ กลายเป็นชนชั้นนำเสียเอง จะเกิดอะไรขึ้น

มันไม่ใช่แค่เรื่องประเคนผลตอบแทนสูง เรื่องเร่ขายของถูกไงครับ มันเป็นเรื่องของความเชื่อมั่น ซึ่งโยงไปถึงระบบการเมืองและวัฒนธรรมเรื่องประชาธิปไตย นิติรัฐ การตรวจสอบ ความรับผิด ความยุติธรรม ความแน่นอนคงเส้นคงวา และความโปร่งใส

ตลอดปี 2559 ผมมีโอกาสได้เข้าไปช่วยทำงานด้านการพัฒนาระบบหนังสือของสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) นอกจากการทำแผนปฏิบัติการพัฒนาระบบหนังสือของ สกว. แล้ว (ซึ่งหวังว่าจะถูกนำไปใช้บ้างในอนาคต) เรายังเข้าไปทดลองปรับปรุงระบบการผลิตและการกระจายหนังสือใหม่ด้วย โดยทำงานร่วมกับพันธมิตรนักทำหนังสือมืออาชีพหลายแห่งในการผลิตหนังสือ สกว. โฉมใหม่ 8 เล่ม และจัดจำหน่ายทั่วประเทศโดยเคล็ดไทย