ตลอดปี 2559 ผมมีโอกาสได้เข้าไปช่วยทำงานด้านการพัฒนาระบบหนังสือของสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) นอกจากการทำแผนปฏิบัติการพัฒนาระบบหนังสือของ สกว. แล้ว (ซึ่งหวังว่าจะถูกนำไปใช้บ้างในอนาคต) เรายังเข้าไปทดลองปรับปรุงระบบการผลิตและการกระจายหนังสือใหม่ด้วย โดยทำงานร่วมกับพันธมิตรนักทำหนังสือมืออาชีพหลายแห่งในการผลิตหนังสือ สกว. โฉมใหม่ 8 เล่ม และจัดจำหน่ายทั่วประเทศโดยเคล็ดไทย
……….
หนังสือชุดแรกเป็นชุด สกว. คลาสสิก ซึ่งเป็นการนำงานวิจัยดีเด่นหรืองานวิจัยคัดสรรของ สกว. มาตีพิมพ์ใหม่ ผ่านบรรณาธิการมืออาชีพ จัดรูปเล่มอย่างสวยงามมีสไตล์ เพิ่มเติมบทนำหรือบทวิเคราะห์ส่งท้าย บางเล่มมีการจัดทำต้นฉบับเนื้อหาขึ้นมาใหม่เลย
เล่มล่าสุดที่เพิ่งเสร็จช่วงสิ้นปีและกำลังจะวางแผงทั่วประเทศคือหนังสือ “วิถีวิจัยในมหาสมุทรความรู้: ปัญญาจากประสบการณ์ของ 8 นักวิจัยชั้นครู”
หนังสือเล่มนี้มีเนื้อหาว่าด้วยหลักคิดและวิถีในการทำงานวิจัย ผ่านบทสัมภาษณ์เชิงลึกที่สะท้อนภูมิปัญญาจากประสบการณ์ของแปดนักวิจัยชั้นครู เพื่อเป็นบทบันทึกภูมิปัญญาที่สะสมมาทั้งชีวิตของนักวิจัยชั้นครูเหล่านั้น นำเสนอ “แก่น” ของการทำงานวิจัย และสร้างแรงบันดาลใจในการทำวิจัยให้แก่นักวิจัยและนักวิชาการรุ่นหลัง
เนื้อหาของหนังสือประกอบด้วยบทสัมภาษณ์ขนาดยาว 8 ชิ้น ได้แก่
– วิจารณ์ พานิช: วิจัยมา ปัญญาเกิด
– ปิยะวัติ บุญ-หลง: ผู้แผ้วถางงานวิจัยชาวบ้าน
– กาญจนา แก้วเทพ: วิจัยชุมชน-วิพากษ์สื่อ-วิเคราะห์สังคม
– ธเนศ อาภรณ์สุวรรณ: ประวัติศาสตร์มีชีวิต
– ชัยวัฒน์ สถาอานันท์: มุมมองดวงตาค้างคาว
– อัมมาร สยามวาลา: มองความรู้ผ่านประมวลงานวิจัย
– ไกรสิทธิ์ ตันติศิรินทร์: มนุษย์กับการวิจัย
– ยงยุทธ ยุทธวงศ์: นักวิทยาศาสตร์ผู้ไม่หยุดสงสัย
เล่มนี้ สกว. ทำงานร่วมกับ WAY ผ่านการดูแลของอธิคม คุณาวุฒิ อาทิตย์ เคนมี และกองบรรณาธิการ WAY
อีกเล่มหนึ่งที่ได้รับความสนใจมากในปีที่ผ่านมาคือ หนังสือ “หนึ่งทศวรรษเวทีวิจัยมนุษยศาสตร์ไทย: แว่นตา อารมณ์ สังคม ความจริง”
หนังสือเล่มนี้รวบรวมบทความวิจัยและบทเสวนาคัดสรรจำนวน 11 เรื่อง จากการประชุมวิชาการเวทีวิจัยมนุษยศาสตร์ไทย ภายใต้การสนับสนุนของ สกว. ซึ่งดำเนินการมาครบหนึ่งทศวรรษ (พ.ศ. 2549-2559) ผ่านการวิเคราะห์และสังเคราะห์ภายใต้หัวข้อหลัก 4 หัวข้อ ได้แก่ แว่นตา สังคม อารมณ์ และความจริง ด้วยเล็งเห็นว่างานวิจัยสายมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ทำหน้าที่เป็นแว่นตาที่ทำให้เราเห็นถึงปรากฏการณ์ต่างๆ ของสังคมในแง่มุมที่แตกต่าง มีบทบาทในการเข้าใจและจรรโลงสังคม เห็นถึงความสำเร็จของอารมณ์และความรู้สึกของมนุษย์ในฐานะที่เป็นปุถุชน และสุดท้ายคือดำรงพันธกิจในการค้นหาวิเคราะห์ และทบทวนมโนทัศน์เรื่องความจริง
หนังสือเล่มนี้ได้รับเกียรติจาก ศ.ดร.สุวรรณา สถาอานันท์ และ ผศ.ดร.สุรเดช โชติอุดมพันธ์ เป็นบรรณาธิการและผู้เขียนบทนำ และเป็นการทำงานร่วมกันระหว่าง สกว. กับสำนักพิมพ์สยามปริทัศน์ในเครือเคล็ดไทย ภายใต้การดูแลต้นฉบับของ อนรรฆ พิทักษ์ธานิน
เนื้อหาของหนังสือประกอบด้ว
ก. แว่นตา
– ศาสตร์การตีความเรื่องเล่าข
– พื้นที่แห่งอิตถีเพศในเรื่อ
– สัจนิยมมหัศจรรย์ในวรรณกรรม
ข. อารมณ์
– มนุษยวิทยากับอารมณ์ โดย อภิญญา เฟื่องฟูสกุล
– ประชาธิปไตยแห่งอารมณ์และบท
– ผ้าคลุมผม: ผัสสะและจินตนาการในสังคมมล
ค. สังคม
– ตัวตนคนพลัดถิ่น: ผู้ลี้ภัยชาวคาเร็นนีในจังห
– ปีศาจทุนนิยมและอุปลักษณ์คน
– จากเศษซากของพหุสังคมสู่รัฐ
ง. ความจริง
– ความจริงและการหาความจริงทา
– การสร้างความเป็นไทยกระแสหล
เล่มที่สามที่เตรียมวางแผงอีกไม่นานคือ หนังสือ “การปฏิรูปการเมืองไทย: ฐานคิดและข้อเสนอว่าด้วยการออกแบบรัฐธรรมนูญฉบับประชาชน ปี 2540”
หนังสือเล่มนี้เป็นการนำ “รายงานวิจัยเพื่อจัดทำข้อเสนอการปฏิรูปการเมืองไทย เสนอต่อคณะกรรมการพัฒนาประชาธิปไตย (คพป.)” เมื่อปี พ.ศ. 2538 จำนวน 15 เรื่อง ซึ่งเป็นชุดโครงการวิจัยดีเด่นด้านนโยบายสาธารณะ กลับมาจัดพิมพ์ใหม่เป็นเล่มเดียวในฐานะเอกสารสำคัญทางประวัติศาสตร์
งานวิจัยชุดนี้กลายเป็นหนึ่งในฐานคิดและข้อเสนอสำคัญบนเส้นทางปฏิรูปการเมืองไทย ผ่านการออกแบบรัฐธรรมนูญ ฉบับ ‘ประชาชน’ ปี พ.ศ. 2540 ทั้งนี้ ในการจัดพิมพ์ครั้งนี้ยังได้ชำระต้นฉบับใหม่ โดยจัดแบ่งหมวดหมู่ใหม่ ดังต่อไปนี้
ก. รัฐธรรมนูญ
– รูปแบบและวิธีการแก้ไขเพิ่ม
– พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรม
– สิทธิและเสรีภาพตามรัฐธรรมน
– ระบบการออกเสียงประชามติ โดย นันทวัฒน์ บรมานันท์
ข. รัฐสภา การเลือกตั้ง ประชามติ
– การปรับปรุงระบบพรรคการเมือ
– ระบบการเลือกตั้งที่ลดการซื
– การปรับปรุงระบบการทำงานของ
– ระบบการบริหารงานหน่วยธุรกา
– ระบบการเสนอและพิจารณาร่างก
– ระบบการควบคุมตรวจสอบรัฐบาล
ค. องค์กรอิสระ
– องค์กรของรัฐที่เป็นอิสระ โดย วิษณุ วรัญญู
– ศาลรัฐธรรมนูญและวิธีพิจารณ
– ระบบการตรวจสอบทุจริตของผู้
– การจัดตั้งองค์กรเพื่อสนับส
– รูปแบบองค์กรที่ปรึกษาและให
ในการจัดพิมพ์ใหม่ครั้งนี้ ยังได้รับเกียรติจากศ.นพ.ประเวศ วะสี และศ.ดร.บวรศักดิ์ อุวรรณโณ ผู้มีส่วนสำคัญในการสร้างสรรค์งานวิจัยชุดนี้เมื่อครั้งดำรงตำแหน่งประธานและเลขานุการของคณะกรรมการพัฒนาประชาธิปไตย (คพป.) ตามลำดับ ทั้งสองท่านให้ความกรุณาเขียนคำนำฉบับพิมพ์ครั้งใหม่นี้ด้วย
นอกจากนั้น ยังมีบทวิเคราะห์ส่งท้ายจาก รศ.สมชาย ปรีชาศิลปกุล ด้วย อาจารย์สมชายได้กลับไปอ่านรายงานวิจัยชุดดังกล่าวอีกครั้งหลังจากเวลาผ่านไปร่วมสองทศวรรษ เพื่ออธิบายตำแหน่งแห่งที่ของรายงานวิจัยชุดนี้ในประวัติศาสตร์การเมืองไทยร่วมสมัย ตั้งแต่ช่วงหลังเหตุการณ์พฤษภาคม พ.ศ. 2535 ผ่านการจัดทำรัฐธรรมนูญฉบับปี พ.ศ. 2540 จนถึงช่วงวิกฤตการเมืองไทยตลอดทศวรรษที่ผ่านมา ท้ายที่สุด อาจารย์สมชายยังได้ประเมินผลสำเร็จและข้อจำกัดของรายงานวิจัยชุดดังกล่าวด้วย
เล่มนี้ สกว.ทำงานร่วมกับสำนักพิมพ์ฟ้าเดียวกัน ภายใต้การดูแลของ ธนาพล อิ๋วสกุล
……….
อีกชุดหนึ่งคือชุดผลึกความรู้: งานวิจัยฉบับเคี้ยวง่าย ซึ่งเป็นการนำงานวิจัยที่น่าสนใจของ สกว. มาเล่าเรื่องใหม่ ผ่านปากคำของนักวิจัยในรูปแบบบทสัมภาษณ์เชิงลึกขนาดยาว สอดแทรกด้วยล้อมกรอบผลการวิจัยหรือข้อมูลเชิงประจักษ์ที่น่าสนใจจากการวิจัย ชุดหลังนี้ตั้งใจจะให้งานวิจัยดีๆ ส่งผ่านไปนอกวงวิชาการ สู่สาธารณชนวงกว้างในรูปแบบที่เข้าใจง่าย อ่านสนุก ขนาดกระชับเหมาะมือ และราคาถูก
ในปี 2559 สกว.ทำงานร่วมกับ WAY จัดทำหนังสือชุดนี้ออกมา 5 เล่ม 5 เรื่อง ได้แก่
(1) Aging Society – ชาญชรา ก้าวสู่สังคมสูงวัยด้วยความรู้และปัญญา โดย วรเวศม์ สุวรรณระดา
(2) Re-learning – จากเรียนรู้สู่เรียนคิด โดย สุธีระ ประเสริฐสรรพ์
(3) Corruption – คอร์รัปชั่นในสังคมสีเทา โดย เดือนเด่น นิคมบริรักษ์
(4) The Border – คน พรมแดน รัฐชาติ โดย ยศ สันตสมบัติ
(5) Nonviolence – สันติวิธี เส้นทางสู่สันติภาพ โดย ชัยวัฒน์ สถาอานันท์
……….
นอกจากนั้น ปี 2559 สกว. ยังกลับเข้าไปเป็นสมาชิกของสมาคมผู้จัดพิมพ์และผู้จำหน่ายหนังสือแห่งประเทศไทย (PUBAT) และเข้าร่วมออกบูธในงานสัปดาห์หนังสือแห่งชาติ (ปลายมีนาคมถึงต้นเมษายน 2559) และมหกรรมหนังสือระดับชาติ (ตุลาคม 2559) ที่ศูนย์สิริกิติ์ อีกด้วย
นักอ่านที่สนใจสามารถหาซื้อหนังสือ สกว. โฉมใหม่ได้ตามร้านหนังสือทั่วประเทศผ่านสายส่งเคล็ดไทย หรือจะมาซื้อหนังสือในราคาพิเศษได้ที่ร้านหนังสือ สกว. ชั้น 14 ตึก SM Tower ซึ่งเป็นอาคารสำนักงานของ สกว. หนังสือเก่าๆ หลายเล่มขายในราคาลดพิเศษ หรือจะรอมาเดินซื้อในงานหนังสือก็ได้นะครับ
ปี 2560 ผมคงไม่ได้ลุยทำงานหนังสือกับ สกว.ต่อ เพราะได้เสนอระบบและแนวทางการทำงานต่างๆ รวมถึงทำหนังสือตัวอย่างให้เห็นตามที่ตั้งใจแล้ว ก็หวังว่าทีมงาน สกว. จะเดินหน้าลุยต่อ เอางานวิจัยดีๆ แปลงสภาพเป็นหนังสือดีๆ มีสไตล์ ออกสู่สาธารณชนวงกว้างอย่างสร้างสรรค์ เพื่อสร้างปัญญาให้สังคมไทย
ยังไงก็อย่าหยุดแค่ปีเดียวนะครับ
……….
