เมื่อก่อนผมก็เคยคิดว่า ชีวิตเข้าสู่จุดลงตัวแล้ว เพราะมันดำเนินไปตามเส้นทางที่ตนเองวาดฝันไว้ตั้งแต่ยังเด็กทีละขั้นๆ แต่ไม่นานก็มาเข้าใจสัจธรรมว่า ชีวิตไม่ได้ง่ายอย่างนั้นหรอกไอ้น้อง พอมันลงตัวก็มีเหตุให้มีปัจจัยทั้งภายนอกภายในเตะมันออกจากดุลยภาพเรื่อยไป ตอนนี้ยังหาทางกลับไม่เจอเลย

อนิจจังครับอนิจจัง

ว่าไป ชีวิตคนเราก็ขึ้นอยู่กับสายลมแห่ง ‘ชะตากรรม’ ไม่น้อยนะครับ

บ่อยครั้งที่เรื่องราวในหน้าประวัติศาสตร์ที่ยิ่งใหญ่อาจมีจุดเริ่มต้นจากเหตุการณ์เล็กๆ โดยคนเล็กๆ ในสังคม

เกิดขึ้นเงียบๆ เพียงจุดเล็กๆ แล้วค่อยๆ กระเพื่อมขยายวงออกสู่ผู้คนในวงกว้าง จนก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงกว้างขวางใหญ่หลวงระดับสังคมในบั้นปลาย

อย่าดูถูกพลังของคนเล็กๆ ธรรมดาๆ ที่มุ่งหวังที่จะทำสิ่งที่ดี แม้เขาเหล่านั้นจะเริ่มต้นด้วยตัวคนเดียวหรือมีเพื่อนร่วมอุดมการณ์เพียงหยิบมือ ทำตัวดุจไม้ซีกงัดไม้ซุง หรือแม้เขาเหล่านั้นจะห่างไกลจากศูนย์กลางแห่งอำนาจในโครงสร้างระดับบนของสังคม ก็ตามที

การเปลี่ยนแปลงที่ยิ่งใหญ่และดีงามหลายครั้งไม่จำเป็นที่ต้องมี ‘อำนาจ’ เสียก่อน และไม่จำเป็นที่ต้องเริ่มต้นจาก ‘ผู้มีอำนาจ’

สถาบันที่ดี ที่จะทำให้ท้องฟ้าของนักวิชาการเป็นสีทองผ่องอำไพ ไม่ใช่สถาบันที่มีโครงสร้างสิ่งจูงใจที่ตีเส้นทางเดินไปสู่ความเป็นนักวิชาการในฝันแบบเดียวกัน แบบใดแบบหนึ่ง นะครับ แต่เป็นสถาบันที่ดีในความหมายที่สามารถส่งเสริมเอื้ออำนวยให้นักวิชาการในฝันแต่ละแบบ สามารถแสดงศักยภาพของตนได้อย่างเจิดจรัส ตามวิถีแห่งตน

ให้นักวิชาการที่มี ‘โลก’ หลากหลายแตกต่างกัน สามารถบรรลุเส้นทางฝันของใครของมันได้

เช่นนี้เราจึงจะได้นักวิชาการในฝัน ไม่ว่าจะเป็นฝันแบบใดก็ตาม

ความประทับใจที่สุดอย่างหนึ่งในการมาฝึกวิชาที่สำนักหลังเขาก็คือ บรรยากาศภายในสำนัก ที่เต็มไปด้วยเสน่ห์เฉพาะตัว

วันแรกของเมื่อสี่ปีก่อน ตอนผมก้าวขึ้นตึกสำนักเป็นครั้งแรก ก็เกิดความรู้สึกหลายอย่างผสมปนเปกันไป

รู้สึกทันทีเลยว่า … สนุกแน่ๆ

จำได้ว่า ผมไปถึงก่อนเปิดเทอม บรรยากาศจึงค่อนข้างเงียบเหงา ผมเดินสำรวจแต่ละชั้น ก็แปลกใจปนขบขัน เพราะหน้าประตูห้องของอาจารย์แต่ละคน ติดการ์ตูนล้อการเมืองบ้าง ด่ารัฐบาลบ้าง เหน็บแนมระบบทุนนิยมบ้าง สนับสนุนกลุ่มรักร่วมเพศบ้าง อาจารย์สายเศรษฐศาสตร์พัฒนาบางคนก็เอารูปของตัวเองที่เอากิ้งก่ายักษ์พันรอบคอ เมื่อคราวไปเยือนแอฟริกามาติดโชว์ ดูแล้วเป็นที่ครื้นเครงบันเทิงใจยิ่งนัก

สื่อมวลชนจำนวนมากในสังคมไทยวิ่งตามข่าวที่ไม่เป็นสาระ ตื่นตูมไปกับพลุที่นักการเมืองจุดในแต่ละวัน มีหน้าที่ยื่นเครื่องอัดเทปใส่ปากคนโน้นทีคนนี้ที ไวต่อกลิ่นความขัดแย้งฉาบฉวย มีเพียงสื่อมวลชนจำนวนน้อยยิ่งกว่าน้อยเท่านั้น ที่ทำการบ้านหนัก มองปัญหาเชิงโครงสร้าง ทำงานวิจัยขนาดย่อมในสายข่าวที่ตนรับผิดชอบ และลงมือสืบสวนสอบสวนความไม่ชอบมาพากลในสังคมมาตีแผ่

ในจำนวนน้อยยิ่งกว่าน้อยนั้น ‘ประสงค์ วิสุทธิ์’ ยืนอยู่หัวแถว

ตลอดชีวิตนักข่าวหลังพ้นรั้วนิเทศศาสตร์ จุฬาฯ ‘ประสงค์ วิสุทธิ์’ ทำหน้าที่ค้นหาความจริงอย่างมืออาชีพเพื่อรักษาผลประโยชน์ของสังคมไทยมาโดยตลอด ด้วยธรรมชาติของนักข่าวเข้าสายเลือด ด้วยความซื่อสัตย์ในจรรยาวิชาชีพ และซื่อตรงต่อความจริง ไม่เคยมีนอกมีในกับอะไรและกับใคร ไม่มีผลประโยชน์ทับซ้อน ไม่มีวาระซ่อนเร้น ว่ากันไปตามความจริงที่ปรากฏ

เป็นคนธรรมดาที่ไม่เคยวิ่งเข้าใส่ความเด่นดัง เครือข่ายสายสัมพันธ์ หรือชื่อเสียงจอมปลอม ไม่เคยใช้หน้าที่เรียกหาประโยชน์เข้าตน ชีวิตแต่ละวันก็เพียงตั้งใจทำงานของตัวให้ดีที่สุด อย่างสมเกียรตินักข่าวธรรมดาคนหนึ่ง ด้วยความเป็นมืออาชีพและความตรงไปตรงมา ก็เท่านั้น

ง่ายเท่านั้นจริงๆ

นึกๆ ไป การเป็นประธานหรือผู้นำที่ดีเป็นเรื่องยากลำบากมากนะครับ

เป็นอะไรที่ผมไม่ถนัดเอาซะเลย เพราะโดยสันดานแล้ว เกิดมาเป็นฝ่ายค้าน มากกว่าฝ่ายบริหาร

เป็นโรคภูมิแพ้ผู้มีอำนาจมาตลอดชีวิต

การเป็นผู้นำนั้น เก่งอย่างเดียวไม่พอ ดีอย่างเดียวก็ไม่พอ ต้อง ‘เป็น’ ด้วย

‘เป็น’ นี่นิยามอย่างไร ผมก็อธิบายลำบากเหมือนกัน คือลำพังใช้ ‘ศาสตร์’ อย่างเดียว มันไปไม่รอด ต้องมี ‘ศิลป’ ประกอบการทำหน้าที่ด้วย

พี่ไพวรินทร์ ขาวงาม เคยบอกผมว่า “กรรมของคนชอบอ่านหนังสือก็คือ สักวันต้องอยากเป็นนักเขียน หรืออยากทำหนังสือ”

ผมเองก็รู้สึกอยากอย่างว่ามาตั้งแต่เด็ก

สมัยเรียนมัธยมก็เป็นคนดูแลเรื่องบอร์ดในห้องเรียน เขียนโน่นเขียนนี่ สรุปบทความดีสกู๊ปเด็ดมาขึ้นบอร์ดให้เพื่อนๆ ได้อ่านกัน บางทีก็เขียนเรียงความวันแม่ วันพ่อ วันสุนทรภู่ ฯลฯ ส่งประกวดไปเรื่อย

ตอนเด็กยังเคยแอบเขียนจดหมายด้วยลายมือไปหาลุงจำลองเลย

นิทานทั้งสามเรื่องข้างต้น ล้วนสอนให้รู้ว่า

ฉันรักธรรมศาสตร์ เพราะธรรมศาสตร์สอนให้ฉันรักประชาชน

..ธรรมศาสตร์สอนให้ฉันรักประชาชน.. !

…… ล้อเล่นน่าาาาาาา !!!!!

สองข้างทางที่ผมเดินผ่าน สังเกตดีๆ จะมีป้ายเล็กๆ ปักพ้นเหนือกองหิมะขาว ที่หน้าบ้านของแต่ละคน บางป้ายเขียนว่า ‘Yes’ for the future บางป้ายเขียนว่า No, not this new charter ผมเลยมีของเล่นสนุก เดินไปก็พลางนับคะแนนไปเล่นๆ ให้พอครึ้มอกครึ้มใจ

กลับมาที่ออฟฟิศ อ่านข่าวดู ถึงรู้ว่าช่วงสิ้นเดือนนี้ ที่บ้านนอกแห่งนี้จะมีการลงประชามติระดับเมือง(เล็กๆ) ว่าจะยอมรับ charter ใหม่ ซึ่งจะเปลี่ยนโครงสร้างอำนาจการบริหารเมืองเสียใหม่ หรือไม่ จะแทนที่ representative town meeting ด้วยคณะกรรมการที่มาจากการเลือกตั้งเก้าคนดีหรือไม่ จะแทนที่ select board ด้วย mayor ที่มาจากการเลือกตั้งโดยตรงเลยดีไหม

อิจฉาไหมครับที่คนที่บ้านนอกมีสิทธิกำหนดชะตาชีวิตตัวเองโดยตรง แบบไม่ต้องให้ตัวแทนของเขาคอยคิดแทนโหวตแทนให้ สิทธิพวกนี้ไม่ได้เกิดขึ้นลอยๆ โดยไร้รากไร้ที่มาหรอกครับ คงมาจากการต่อสู้เรียกร้องสิทธิที่พลเมืองพึงมีพึงได้อย่างยาวนาน เมื่อสิทธิได้มาจากประวัติศาสตร์แห่งการต่อสู้ คนก็ภูมิใจที่จะรักษา และกระตือรือร้นที่จะมีส่วนร่วม