เมื่อปี 1985 David Colander และ Arjo Klamer ออกแบบสอบถาม สำรวจความคิดเห็น และสัมภาษณ์ นักศึกษาปริญญาเอก ที่เรียนอยู่ในคณะเศรษฐศาสตร์ชื่อดังของสหรัฐอเมริกา โดยมีประเด็นหลักเกี่ยวกับมุมมองต่อตัววิชาเศรษฐศาสตร์ และการศึกษาวิชาเศรษฐศาสตร์

งานวิจัยชิ้นดังกล่าว ต่อมาตีพิมพ์ใน Journal of Economic Perspectives ในชื่อ The Making of an Economist (1987) งานชิ้นดังกล่าวมีความน่าสนใจ เพราะสะท้อนพื้นฐานความคิดของนักเศรษฐศาสตร์ชั้นนำรุ่นใหม่ต่อตัววิชาการ เศรษฐศาสตร์ และการศึกษาเศรษฐศาสตร์ในระดับบัณฑิตศึกษา นักเศรษฐศาสตร์หนุ่มสาว ผู้ตอบแบบสอบถามนี้ ถือเป็นกำลังสำคัญแห่งอนาคตในการ ‘ผลิตซ้ำ’ องค์ความรู้เศรษฐศาสตร์ไปสู่นักเศรษฐศาสตร์รุ่นหลัง ไม่ว่าในฐานะว่าที่อาจารย์และว่าที่นักวิจัยในสถาบันศึกษาวิจัยเศรษฐศาสตร์ ชั้นนำ ซึ่งจะมีอิทธิพลต่อพัฒนาการของวงวิชาการเศรษฐศาสตร์ ทั้งในแง่ทิศทางและเนื้อหา และต่อการกำหนดนโยบายเศรษฐกิจ ในทศวรรษต่อๆ ไป

ในอีกด้านหนึ่ง งานวิจัยชิ้นนี้เป็นภาพสะท้อน ‘เนื้อหาสาระ’ ของกระบวนการ ‘ฝึกสร้างนักเศรษฐศาสตร์’ ที่ดำรงอยู่ภายในโรงงานผลิตนักเศรษฐศาสตร์ชั้นนำแห่งสหรัฐอเมริกา ว่ามุมมองต่อโลกแบบใด อุดมการณ์ใด หรือวิธีทำงานแบบใด ที่ครอบงำวงวิชาการเศรษฐศาสตร์อยู่ในขณะหนึ่ง และส่งผลสำคัญในการ ‘ฝึกสร้าง’ และ ‘หล่อหลอม’ นักเศรษฐศาสตร์รุ่นต่อมา

ในวงวิชาการ ความเห็นทางวิชาการมีหลากหลาย ยากที่ใครจะเป็นตัวแทนใครได้ มันไม่มีตัวแทนที่สามารถพูดแทนผู้ประกอบวิชาชีพเดียวกันได้ นักข่าวที่ดีควรลดระดับของการจับนักวิชาการเข้าคอก แล้วยัดใส่ป้ายยี่ห้อ แต่โปรดให้เขาได้เป็นตัวของเขาเองเถิด ความ ‘ขลัง’ มันอยู่ใน ‘ความ’ ที่เขาพูด ว่ามีเนื้อหาสาระหรือไม่ มิได้อยู่ที่ตำแหน่ง หรือสถานะทางสังคมหรือทางอาชีพ

ผมอยากให้มองว่าความเห็นของนักวิชาการก็เป็นเพียงแค่ความเห็นหนึ่งของสังคม ก็ฟังไว้ ฟังให้เยอะคน ฟังคนอื่นนอกจากนักวิชาการด้วย ฟังแล้วจำไว้ด้วย ว่าใครมั่ว ใครบ้า ใครมีวาระซ่อนเร้น จะได้ตรวจสอบนักวิชาการได้ถูก ฟังแล้วคิดด้วย คิดให้หนัก ท้าทายให้มาก อย่าเชื่อ เพราะนักวิชาการไม่ใช่คนผูกขาด ‘ความจริง’ ของสังคม

ดังหลักข้อแรกที่วันนี้ผมแนะนำว่าที่นักข่าวเศรษฐกิจว่า “กฎข้อที่ 1 ของการทำข่าวเศรษฐกิจคือ อย่าเชื่อนักเศรษฐศาสตร์”

กลุ่มศึกษาเศรษฐศาสตร์สถาบันมีความเชื่อว่า “สถาบัน” ทั้งการจัดองค์กร (Organization) และกฎกติกา (Rules of the Game) ในสังคมมีผลต่อพฤติกรรมของมนุษย์และปรากฏการณ์ในสังคม การศึกษามนุษย์และสังคมโดยละเลยการศึกษาด้านสถาบันนั้นไม่เพียงพอที่จะเข้าใจมนุษย์และสังคมได้อย่างถ่องแท้

ด้วยเหตุดังนี้ การวิเคราะห์เชิงเศรษฐศาสตร์จำเป็นต้องพิจารณาปัจจัยด้านสถาบันอันเป็นองค์ประกอบที่สำคัญ และมิอาจละเลยได้ การละเลยปัจจัยด้านสถาบัน นอกจากจะทำให้การอรรถาธิบายว่าด้วยประพฤติกรรมและปรากฏการณ์ในสังคมไม่สมบูรณ์แล้ว ยังเป็นอุปสรรคในการแสวงหามรรควิธีในการแก้ปัญหาพื้นฐานทางเศรษฐกิจ รวมทั้งการปฏิรูปเศรษฐกิจ สังคม และการเมืองอีกด้วย