จากปี 1963 ถึง 2008
45 ปี ผ่านไป “ความฝัน” ซึ่ง มาร์ติน ลูเทอร์ คิง จูเนียร์ ได้เริ่มจุดประกายวาดหวังไว้ มีแววว่าจะไปได้ไกลสุดปลายฝัน เมื่อชายหนุ่มผิวดำ วัย 47 ปี นักการเมืองหน้าใหม่ซึ่งเพิ่งเริ่มเข้าสู่เวทีการเมืองระดับชาติได้ไม่ถึง 5 ปี สามารถพลิกประวัติศาสตร์เป็นคนผิวดำคนแรกที่ได้รับเลือกให้เป็นตัวแทนพรรคการเมืองใหญ่ลงชิงตำแหน่งผู้นำสูงสุด และมีโอกาสสูงที่จะก้าวขึ้นเป็นประธานาธิบดีผิวดำคนแรกแห่งสหรัฐอเมริกา–ประเทศซึ่งคนผิวดำตกเป็นผู้ถูกกดขี่ในฐานะทาสและพลเมืองชั้นสามส่วนห้ามายาวนานนับศตวรรษ
จะ ‘พอเพียง’ ได้อย่างไร ในเมื่อคนยากคนจนมากมายในสังคมยังมี ‘ไม่เพียงพอ’ ไม่มีทรัพยากรพอที่จะใช้ชีวิตได้อย่างสมศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ ไม่เคยอยู่ภายใต้สังคมเศรษฐกิจที่ให้ ‘โอกาส’ ในการยกระดับและพัฒนาตัวเอง และไม่เคยอยู่ภายใต้ทุนนิยมเสรีอย่างแท้จริง ที่เปิดโอกาสให้ผู้คนแข่งขันอย่างเท่าเทียมกัน
ท่ามกลางกระบวนการสร้าง “โลกสีขาว” เป็นของขวัญแก่พลเอกชวลิต ยงใจยุทธ รองนายกรัฐมนตรีในปัจจุบัน อดีตนายกรัฐมนตรีคนที่ 22 ของประเทศไทย ในวาระครบ 6 รอบ ก่อนล้างมือในอ่างทองคำ open พลิกแฟ้มข่าว พาผู้อ่านย้อนสำรวจเหตุการณ์ อาการ และอารมณ์ของสังคมไทย ในช่วงพฤศจิกายน 2539 ถึง พฤศจิกายน 2540
… ช่วงเวลาที่ประเทศไทยมีนายกรัฐมนตรีชื่อ “ชวลิต ยงใจยุทธ”
… ช่วงเวลาที่ประเทศไทยเผชิญวิกฤตการณ์เศรษฐกิจครั้งรุนแรงที่สุดหลังสงครามโลกครั้งที่ 2
… ช่วงเวลาที่ “โลก” ของพลเอกชวลิต และคนไทยทุกคน เปลี่ยนจากสีขาว … เป็นสีหม่น และหมองคล้ำ
‘แผ่นทองแดงแผ่นนั้น’ จารึกชื่อบุคคล ‘ทุกคน’ ที่เกี่ยวข้องในการสร้าง Gordon Hall ให้เป็นรูปเป็นร่างสวยงามอย่างที่เห็น
ผมหมายถึง ‘ทุกคน’ จริงๆ ครับ
หากเป็นในประเทศไทย เราคงชินชาที่ได้เห็นชื่อผู้บริจาคเงินรายใหญ่ และชื่อผู้บริหารองค์กรในเวลานั้นอยู่บนแผ่นจารึก
แต่ ‘แผ่นทองแดงแผ่นนั้น’ จารึกรายชื่อของผู้คนทั้งหมด ไม่ว่าคนงานก่อสร้าง ช่างไม้ ช่างเหล็ก ช่างไฟ ช่างทาสี ไปจนถึง สถาปนิก วิศวกร ผู้บริหาร ฯลฯ อย่างเท่าเทียมกัน เรียงตามลำดับตัวอักษรของส่วนงาน ไม่ใช่ชื่อผู้บริหารสถาบันตัวใหญ่โตและอยู่หน้าสุด ส่วนผู้ใช้แรงงานไว้ท้ายอะไรเยี่ยงนั้น
ผมรู้จักอาจารย์รังสรรค์ ธนะพรพันธุ์ เป็นครั้งแรกตั้งแต่ปี 2535 ผ่านทางคอลัมน์ จากท่าพระจันทร์ถึงสนามหลวง ในหนังสือพิมพ์ผู้จัดการรายวัน ขณะนั้น ผมกำลังเรียนอยู่ชั้นมัธยมศึกษาปีที่สามและกำลังเต็มเปี่ยมด้วยไฟทางการเมืองที่ลุกโชน อันเป็นผลพวงจากเหตุการณ์พฤษภาทมิฬ
เวลานั้น ผมมุ่งมั่นอยากเป็นนักการเมืองในอนาคต จึงมุมานะโหมอ่านหนังสือเกี่ยวกับการเมืองไทยอย่างเป็นบ้าเป็นหลัง ทั้งแนวว่าด้วยประวัติศาสตร์การเมืองไทย ตำรารัฐศาสตร์ รวมทั้ง บทความตามหน้าหนังสือพิมพ์ที่เขียนโดยนักวิชาการจากรั้วมหาวิทยาลัย คอลัมน์โปรดที่ผมติดตามอ่านเป็นประจำคือ คอลัมน์ของอาจารย์รังสรรค์ อาจารย์ชัยอนันต์ สมุทวนิช และอาจารย์เกษียร เตชะพีระ อาจารย์ทั้งสามมักเสนอมุมมองทางการเมืองที่แตกต่างจากนักวิชาการรัฐศาสตร์ทั่วไป
ในช่วง 6 ปีข้างหน้า (2547-2552) อาจารย์คณะเศรษฐศาสตร์จะทยอยเกษียณอายุราชการรวมทั้งสิ้น 25 คน ทำให้คณะต้องรับอาจารย์ใหม่เพิ่มอีกจำนวนมาก อาจารย์ใหม่เหล่านี้ย่อมมีส่วนสำคัญในการกำหนดคุณภาพทางวิชาการและทิศทางของคณะในอนาคต เช่นนี้แล้ว กระบวนการคัดเลือกอาจารย์ใหม่จึงเป็นรากฐานที่สำคัญต่อคณะอย่างที่สุด
ผมเห็นว่ากระบวนการคัดเลือกอาจารย์ใหม่ในอดีตที่ผ่านมามีปัญหาบางประการ ประชาคมเศรษฐศาสตร์สมควรหยิบยกประเด็นนี้มาถกเถียงในวงกว้างเพื่อนำไปสู่การปฏิรูปกติกาการรับเข้าเพื่อให้สามารถคัดสรรอาจารย์ที่ดีที่สุดและสอดคล้องกับภาพของคณะในอนาคตที่ประชาคมในคณะร่วมกันกำหนดและวางแผน
ท่ามกลางบรรยากาศแห่งการสรรหาคณบดีคนใหม่ของคณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ผม – ทั้งในฐานะสมาชิกของประชาคมเศรษฐศาสตร์ ธรรมศาสตร์ และในฐานะประชาชนไทยคนหนึ่งที่มีความคาดหวังต่อคณะเศรษฐศาสตร์ ธรรมศาสตร์ตามสมควร – ขอถือโอกาสแสดงภาพฝันของคณะเศรษฐศาสตร์ ธรรมศาสตร์ที่อยากให้เป็น ดังต่อไปนี้
ในทัศนะของผม จุดหมายปลายทางสูงสุดของคณะเศรษฐศาสตร์ ธรรมศาสตร์ คือ พัฒนาสู่ “ความเป็นเลิศทางวิชาการด้านเศรษฐศาสตร์” และนำความเป็นเลิศทางวิชาการนั้นเข้า “รับใช้และบริการสังคม”
โลกเล็กๆ ที่ชื่อธรรมศาสตร์ใบนี้ หากมันมีจิตวิญญาณ ก็คงเป็นจิตวิญญาณที่คิดพ้นไปจากตัวเอง มีที่ว่างให้กับสังคมส่วนรวม โดยเฉพาะคนด้อยโอกาสในสังคม
จิตวิญญาณที่คิดพ้นไปจากตัวเองมีที่มาจากการนำตัวเองเข้าเผชิญโลกที่กว้างใหญ่ ทั้งโลกภายใน และโลกภายนอก
ยิ่งมุ่งหน้าเผชิญโลกที่กว้างใหญ่เท่าใด ย่อมรู้สึกว่าขนาดของตัวเราเล็กลง เช่นนี้แล้ว ลำพังเพียงใส่ใจแต่ตนเองย่อมไม่เพียงพอ เพราะท่ามกลางขอบฟ้าที่กว้างใหญ่โลก ตัวตนเล็กๆ จะมีความหมายใด หากไร้ซึ่งสิ่งรอบตัวที่งดงาม และไร้ซึ่งโอกาสในการบรรลุศักยภาพแห่งตนที่เท่าเทียมกัน