ความคิดหลังดูสารคดี “นิรันดร์ราตรี” โดย วรรจธนภูมิ ลายสุวรรณชัย

เมื่อวันอาทิตย์ที่ 25 กันยายน 2559 ศูนย์ศึกษาสังคมและวัฒนธรรมร่วมสมัย คณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ชวนอาจารย์ประจักษ์ ก้องกีรติ กับผม มาแลกเปลี่ยนกันเรื่องพัฒนาการของสังคม-เศรษฐกิจ-การเมืองไทยในช่วงสองทศวรรษที่ผ่านมา เชื่อมโยงมาถึงสภาพปัจจุบันและมองไปข้างหน้า โดยมีคุณชูวัส ฤกษ์ศิริสุข เป็นผู้ชวนสนทนา

กลางเดือนกันยายน 2558 รายการวัฒนธรรมชุบแป้งทอดกลับคืนจอทางไทยพีบีเอสอีกครั้ง หลังจากถูกพักออกอากาศไปร่วมปีครึ่ง

รอบนี้พวกเราถูกชวนให้ทำรายการวัฒนธรรมชุบแป้งทอดเวอร์ชั่น “ปฏิรูปประเทศไทย” นี่เป็นโจทย์การทำสื่อที่ท้าทายในยุคสมัยของรัฐบาลรัฐประหาร ทีมงาน The 101% ต่างเชื่อมั่นว่าการปฏิรูปต้องอยู่บนวิถีประชาธิปไตย ยิ่งในจังหวะเวลาแบบนี้ เรายิ่งอยากสื่อ “สาร” บางอย่าง อยากแลกเปลี่ยนชวนคิดชวนคุยกับเหล่าผู้ชม โดยเฉพาะชนชั้นกลาง ให้เห็นว่าเส้นทางประชาธิปไตยที่ยึดมั่นในสิทธิเสรีภาพ ความหลากหลาย นิติรัฐ สันติวิธี และความเป็นธรรม เป็นหนทางหลักหนทางเดียวของการปฏิรูปประเทศไทยให้ดีขึ้นได้

‘แผนที่โลก’ จึงกลายเป็นสมรภูมิของ ‘การเมืองว่าด้วยการนิยาม’ อีกสมรภูมิหนึ่ง เช่นเดียวกับ วาทกรรม ภาษา ฯลฯ

การเมือง อันเป็นศาสตร์ว่าด้วยการช่วงชิงอำนาจ รวมถึงอำนาจในการนิยาม จึงเวียนวนอยู่ทุกที่ ไม่เว้นแม้แต่ในแผนที่โลก

การ ‘เลือก’ ใช้แผนที่โลกแต่ละแบบ หรือ ชัยชนะของแผนที่โลกแบบหนึ่งเหนือแบบอื่นๆ จนกลายเป็นแผนที่โลกหลักมาตรฐาน ล้วนแล้วแต่มีอุดมการณ์เบื้องหลังแฝงซ่อนอยู่ มิใช่กระบวนการที่เป็นวิทยาศาสตร์ล้วน แบบไร้ตัวตน ไร้อำนาจ ไร้ความเชื่อ ไร้อุดมการณ์ แฝงอยู่เบื้องหลัง

ผู้นิยม Peters Map ให้เหตุผลว่า แผนที่โลกมาตรฐานจัดทำขึ้นสมัยยุโรปครอบงำเป็นมหาอำนาจโลก เต็มไปด้วยอาณานิยมทั่วโลก จึงแฝงไปด้วย ‘อคติ’ ที่เอนเอียงไปทางผลประโยชน์ของประเทศแถบเหนือ

นั่นเป็นเหตุผลว่า ทำไมแผนที่ฉบับมาตรฐาน Mercator Map ถึงถูก ‘เลือก’ ให้ผลิตซ้ำรุ่นแล้วรุ่นเล่า และเผยแพร่ทั่วโลก จนกลายเป็นแผนที่โลกทางการของหลายประเทศในโลก